Chin ramkulh Chief Minister cu Halkha/Thantlang peng chung mi si dawh in a lang lo

Tler Lung

CM cu Pine Hluttaw Kuzale chung lawngin thim khawhmi asi. Min cazin zoh tikah Halkha/Thantlang pengin si khawh dawhmi phun ka hmu set hna lo. Chinmi ciocio aho nih an va ṭuan kha a poinak a um lo – kan cohlan khawh zong cu aherh ko.
Kawlram independence kan hmuh hnuin kum 70 leng a kal cang i Chinmi chungin Chin ramkulh a uk balmi (Vunci/Vuncichok/Okkaṭha) hi minung 13 an si.
1. Pu Vomthu Maung 2. Pu Sing Thang 3. Pu Za Hre Lian 4. Pu Thang Lian 5. Pu Ral Hmung 6. Pu Son Kho Lian 7. Col. Khen Za Mung 8. Lt. Col. Kap Cung Nung 9. Lt. Col. E. K. Kim Ngin 10. Lt. Col. Khai Muan Mang 11. Lt. Col. Son Kho Win 12. Major Gen. Hung Ngai 13. Salai Lian Luai, an si.
Hakha/Thantlang pengin pazeizat dah an si? Pakhatte! Pu Ral Hmung (1959-1960) lawnglawng. Amah zong hi Gen. Ne Win cozah “Caretaker Government” chungte lawng asi. Caantling zong a ṭuan fawn hoi lo.
Zeiruangah timi ruah-awk cu a um pah. Pu Lian Uk nih cun “Halkha/Thantlang pengmi cu hruaitu doh kan hman tuk caah asi” tiah ati. Ka fianning cun “crab mentality kan ngeih tuk caah asi” ti khi a chim duhmi si nih a dawh.
Cang-ai lungput cu “keimah nih salu ka phorh ṭung lo ahcun nang zong phor ve hlah!” tiah a hnulei in dawh khi. Pakhat cung a kai, pakhat nih tangin a dawh, pakhat cunglei a phan, pakhat nih tangin a dawh ṭhan. Ahohmanh cho an chuak kho lo. (if I can’t have it, neither can you).
Tuanbia zoh tikah “amah nih Chin ramkulh a uk i amah khua lawng aser” timi puhnak phun hi a um duh ngai. Biana ah: Vomthu Bengbeng! Chin ramkulh uktu nihcun Chinram pumpi khuatung khuavang a tah khomi le a huap khomi a picalmi thingpi lungpi lungput phun khi a ngeih khawh a herh ngai ko.
1990 thimnak ah Halkha peng CNLD an sunghnak a ruang Pu Hre Lian Kio an hal tikah pasarih a chim, pakhat cu “Chin League aiawh Hre Lian Kio cu Falam peng zapi zong nih an dirkamh caah amah a chuah ahcun Hakha Khualipi hi Falam ah a ṭhial ṭhan lai tiah bia an chawhpi caah asi” tiah a chim. (Joel Ling, Itonnak, 2007, p. 118). Falam in Pu Ram Ling Hmung cu CNLD okkaṭha a rak si.
Tutan ah “CNLD a kai cun Halkha Khualipi hi Falam ah an ṭhial ṭhan lai” timi politics kha chukcho a vahpimi um len dawh an si. Mino ansi ahcun phundang! Patling lungfim pipi zong nih an chawhpi cu ruah-awk a um deuh.
Thimnak a phak tikah Chin State Capital kong “politicize” tuah kan hmanmi hi cu, keimah hmuhning ahcun, a niam ngaimi politics celhnak asi i a bi ko, tiah ka ruah. Mindat lei kanpu Vomthu Hashing nih cun ” Chinram Khualipi cu Halkha ah si seh!” tiah a sawh ko. Chinram a huapmi lungput a ngei. Mindat thengah ati lo. Vomthu khua thengah anti lo.
Halkha Khualipi cu Falam in Halkha ah ṭhialmi asi lo. Chin Usi zung cu Kalaymyo in Halkha ah ṭhialmi asi. Halkha Khualipi sinak hi cu aa ṭhial ti lai lo tiah ka zumh. CNLD hruaitu pakhat Pu No Than Kap zong nih a chim ko khah!
Halkha/Thantlang pengmi nih Chin ramkulh kan uk ve lai kan ti ahcun “crab mentality” phun khi hlawt a hau. Politics kan icelhmi level a san deuh a hau. Kan thlaam kan samh deuh i ti thuhnak leiah sur kan cheh zong khi a hau.
Kum 50 leng a kal hnu zongah Halkha Capital kong te hna politics celhnak ah kan hman rih hi cu asi awk asi ti lo. Ngol a cuu cang!
Jerusalem nih Jews miphun a funtom. Aizawl khualipi nih Mizo a funtom i an i uang fon. Halkha Khualipi nih a kan funtom kho nemmam rih lo. Halkha cu Khenglawt le Zathang khua lawng asi ti lo i Lai aa timi inntung bunhnak lawng asi ti lo. Chin miphunphu le holhphu tling tein kan khuasaknak asi cang.
Halkha Khualipi nih a kan funtom khawh hi a herh ngai. Cu bantuk lei a kaumi le a huapmi politics phun tu khi icelh awk kan si.
Salai Van Lian Thang
29 October 2020